Talenkennis bedienden laatste acht jaar in dalende lijn

De kennis van het Frans bij Nederlandstalige Belgen neemt af, Franstalige Belgen tekenen lagere scores op voor het Nederlands en algemeen zakt de kennis van het Engels. “We verliezen met onze taalvaardigheid een cruciaal exportproduct,” waarschuwt Linda Cappelle, CEO van Bright Plus.

• HR-partner Bright Plus nam tussen 2015 en 2023 33.280 taalvaardigheidstesten af bij kandidaten en de resultaten wijzen op een algemene daling van de meertaligheid op de arbeidsmarkt bij Belgische bedienden.
• De kennis van het Engels nam af van bijna B2 tot iets boven B1. Ondertussen zakte de kennis van het Nederlands bij Franstalige Belgen licht tot net onder B1 en gingen de Nederlandstalige Belgen voor Frans van B1/B2 tot net onder B1.
• Linda Cappelle, CEO van HR-dienstverlener Bright Plus waarschuwt voor de nefaste gevolgen van die afnemende taalkennis: “Onze hersenen zijn ons belangrijkste Belgische exportproduct en een dalende taalvaardigheid brengt de competitiviteit van de Belgische bedrijven in gevaar”.

De PISA-cijfers in de laatste jaren geven duidelijk weer dat de taalvaardigheden van Vlaamse en Waalse leerlingen stelselmatig achteruitgaan. Maar ook op de arbeidsmarkt moeten we ons zorgen maken. Dat blijkt uit de meer dan dertigduizend taaltesten die Bright Plus tussen 2015 en 2023 afnam bij kandidaten. De analyse van die resultaten geeft een zeldzame inkijk in de taalvaardigheid van bedienden in ons land. En die is niet positief. De tendens in de klaslokalen lijkt zich door te zetten op de werkvloer.

Gezien Bright Plus focust op meertalige bedienden, worden alleen kandidaten getest waarvan wordt verwacht dat ze een goede talenkennis hebben. De dalende trend bij deze resultaten betekent dat de talenkennis van de Belgische bediende in de praktijk waarschijnlijk nog zorgwekkender is. 

“Dit is slechts het topje van de ijsberg,” zegt Linda Cappelle, CEO van Bright Plus. “Onze hersenen zijn ons belangrijkste Belgische exportproduct en een dalende taalvaardigheid brengt de competitiviteit van de Belgische bedrijven in gevaar. Een gedegen kennis van minstens de Belgische landstalen helpt je als kandidaat aan een betere job en zorgt ervoor dat Belgische bedrijven vlotter zaken kunnen doen zowel binnen als buiten onze landsgrenzen. We moeten dus dringend taalvaardigheid terug opwaarderen. Talen moeten minstens evenveel aandacht krijgen als STEM. Hierin ligt een grote rol voor zowel de overheid als het onderwijs. Maar ook bedrijven en werknemers hebben hierin een belangrijke rol te spelen.”

De kennis van het Frans bij Nederlandstalige Belgen is gedaald van een niveau waarbij het mogelijk is een mening te uiten en over ervaringen te vertellen (tussen B1 en B2), tot net onder B1, of een beheersing van frequente, dagdagelijkse uitdrukkingen. Franstalige Belgen zien hun kennis van het Nederlands ook dalen van net boven B1 tot onder B1, waarbij ze gemiddeld dus niet meer in staat zijn om hun mening duidelijk te formuleren.

Algemeen is de kennis van Engels teruggelopen van bijna het niveau waarop men de hoofdlijnen van complexe teksten kan begrijpen (bijna B2) naar het net kunnen geven van een eigen mening (iets boven B1). Voor Nederlandstalige Belgen ging dit van net onder B2 naar het niveau waarbij persoonlijke ervaringen vlot uitgewisseld worden (halverwege B1), en voor Franstalige Belgen van net boven B1 tot bovenaan A2.

Jongere kandidaten scoren hoger dan oudere kandidaten op Engelse taalkennis voor zowel begrijpend lezen als luisteren, terwijl oudere kandidaten het beter doen voor Nederlands of Frans. Een mogelijke verklaring is dat jongeren meer contact hebben met het Engels door de toegenomen focus in het onderwijs en de alomvattende aanwezigheid van de Angelsaksische cultuur in sociale media, series en films. De scores voor Duits bleven stabiel, maar het aantal testen Duits dat Bright Plus kan afnemen daalt snel omdat het steeds moeilijker wordt om kandidaten te vinden die minstens een basiskennis van de taal hebben

Nadine De Donder, hoofdlector Frans aan HOGENT, merkt al jaren de dalende evolutie van taalvaardigheid. Naast lesgeven, consulteert ze daarom met haar bedrijf Frans Op Maat ook bedrijven om de kennis van de tweede landstaal van medewerkers op te schalen. Nadine: “Talenkennis valt niet zomaar te vervangen door ChatGPT of DeepL. We betalen nu de tol van de focus op het STEM-onderwijs dat talen naar de achtergrond duwt en termen als ‘grammatica’ een negatieve bijklank geeft. Studenten starten in het hoger onderwijs zonder inzichten over hoe taal in elkaar zit en ervaren steeds meer moeilijkheden bij begrijpend lezen of mondelinge contacten. In combinatie met een beperkte woordenschat ontstaan zo meer misverstanden, onbegrip en conflicten. Betere talenkennis begint bij een opwaardering van het talenonderwijs en beseffen dat online tools louter hulpmiddelen zijn. HOGENT zet daarom in op een talencentrum, Studio Lingo, om taalachterstanden weg te werken en taalvaardige studenten verder te ontwikkelen en uit te dagen.”

"Het duurt langer om taalvaardige kandidaten te vinden en ze komen minder goed voorbereid uit het onderwijs", bevestigt ook Samuel De Potter, Talent Acquisition Director bij Beaulieu International Group. Voor de internationale speler is talenkennis onontbeerlijk om vlot zaken te doen. "Door de krapte op de arbeidsmarkt geven we taalvereisten soms een minder prominente plaats in de functieomschrijving. Kandidaten zijn soms huiverig om vreemde talen te spreken of hebben moeite om hun niveau in te schatten en selecteren zichzelf mogelijk onterecht uit de sollicitatieprocedure. Ook jongere kandidaten komen vaak in aanraking met het Engels, maar hebben duidelijk moeite om zich foutloos uit te drukken of structuur aan te brengen. Technologie kan helpen bij schriftelijke communicatie, maar in klantgerichte functies zoals klantenservice is mondelinge professionele beheersing onvervangbaar. Via onze Beaulieu University bieden we taaltrainingen aan, zodat onze medewerkers met meer zelfvertrouwen meer vreemde talen kunnen spreken."

Voor Linda Cappelle begint alles bij de lat hoger te leggen in het onderwijs en het taalgevoel en meertaligheid aan te moedigen in de thuissituatie. Vervolgens kunnen bedrijven en kandidaten ook zelf aan de slag om taalvaardigheid aan te scherpen: “Er moet een cultuur zijn waar mensen het gewoon worden om andere talen te spreken en ze fouten durven maken.Naast traditionele opleidingen zijn er initiatieven die werknemers op een losse manier vaker een andere taal laten spreken zoals taallunches of vergaderingen waarbij iedereen zijn of haar eerste taal spreekt. Ook zijn er talloze apps die op een speelse manier het contact met taal verhogen. Zelfs met minimale dagelijkse inspanningen kunnen werknemers dus stappen zetten. Duid als werkgever tot slot op de impact van een goede talenkennis: door de zinvolheid ervan te benadrukken, zullen medewerkers ook meer gemotiveerd zijn om ermee aan de slag te gaan.”

33.280 gestandaardiseerde taaltesten afgenomen na een eerste mondelinge screening op taalvaardigheid tussen 2014 en 2023 door Cebir, expert in psychometrische testen. De resultaten worden beoordeeld aan de hand van het Europees referentiekader die scores geeft van A1 tot C2.

Op niveau A1 kent men basiszinnen en dagelijkse uitdrukkingen. Bij A2 kan men alledaagse gesprekken voeren. B1 maakt het mogelijk om over persoonlijke ervaringen en meningen te praten. Op B2 niveau kan men complexe teksten begrijpen en duidelijk communiceren. C1 betekent vloeiend en flexibel taalgebruik voor diverse doeleinden. C2 staat voor het moeiteloos begrijpen en precies uitdrukken in complexe situaties.

De kandidaten die de testen afnamen hebben volgende demografische gegevens: 82% vrouw, 17,1% man. 73,7% zijn Nederlandstalig, 19,6% Franstalig, 1,2% Engelstalig, 5,4% anderstalig. Op gebied van opleidingsniveau bezit 19,1% van de kandidaten een masterdiploma, 52,7% een bachelorsdiploma, 23,3% HMO, 1,5% LMO en 1,4% BAS. De leeftijdscategorieën zijn als volgt: 23,5% 18-25 jaar, 29,8% 26-35 jaar, 18,6% 36-45 jaar, 20,3% 46-65 jaar. 97,6% heeft de Belgische nationaliteit.